Giderek yaşlanan dünya nüfusunda hipertansiyon ve yaşlanma birlikteliği çok önemli. Hipertansiyon yaşlanmayı hızlandırdığı gibi, yaşlanma da hipertansiyonu beraberinde getirebiliyor.
Yaşlanma ve hipertansiyon birlikteliğinin boyutu
Hemen tüm yaşlarda rastlanmasına karşılık, hipertansiyon yaşlılardaki en önemli sağlık sorunlarından birini oluşturur. 60 yaş üzerindeki kişilerin yarısından fazlası ve 70 yaş üzerindekilerin dörtte üçü hipertansiyonludur. 65 yaşında hipertansiyonu olmayan kişilerin sonraki 20 yıl içinde hipertansiyona yakalanma riski % 90 üzerindedir. Üstelik hipertansiyon yaşlılıkta sadece bir hastalık değil, ayrıca koroner kalp hastalığı, inme, kalp yetersizliği ve atrial fibrilasyon için de en önemli risk faktörüdür.
Hipertansiyon riskleri
Yaşla birlikte kolesterol düzeyleri ve vücut ağırlığı düşmesine rağmen koroner kalp hastalığı sıklığı giderek artar. Diğer taraftan, 65 yaş üzerinde inme sıklığında da üç kat artma ortaya çıkar ve bu oran 75 yaş üzerinde bir misli daha çoğalır. Kalp yetersizliği sıklığı da yaşlanma ile büyük artışlar gösterir. Yaşlanma atrial fibrilasyon sıklığını da arttırır ve 60 yaş üzerinde atrial fibrilasyon sıklığı normal populasyondan 10 kat daha fazladır.
Hipertansiyonun yarattığı riskler aşağıdadır.
- Koroner arter hastalığı
- Kalp yetersizliği
- İnme
- Hafıza sorunları ve demans (bunama)
- Böbrek yetersizliği
- Görme kaybı
- Periferik arter hastalığı
- Aort anevrizması
Yaşlanma ve hipertansiyon birlikteliğinde mekanizma
Bu durumun temel mekanizması oldukça karmaşıktır ve pek çok faktörü içerir. Aşağıdaki şekil oldukça genel bir özet sağlamaktadır.
Hipertansiyon ve yaşlanma birlikteliğinin özellikleri
Yaşlanmayla oluşan damardaki sertleşmenin bir sonucu olarak sistolik kan basıncı yaşla birlikte artar, bun karşılık diyastolik basınç aynı kalır ya da aksine azalır. Bu durum kalp damar hastalıkları riskini arttıran nabız basıncı artışını da beraberinde getirir. Bu duruma “izole sistolik hipertansiyon” adı verilir.
İleri derecede kalsifik, aterosklerotik arterler nedeniyle tansiyon aleti manşonu ancak çok yüksek basınçlarda bu damarları baskılayabildiği için klasik ölçümde kan basıncı aslında yüksek olmadığı halde yüksek bulunur. Bu hastalara genellikle kan basıncı yüksek olduğu için ilaç verilir veya mevcut tedavinin dozu arttırılır. Bu durumda da ölçümlerde kan basıncı yüksek olduğu halde hastada düşük tansiyon belirtileri (ayağa kalkınca başdönmesi, halsizlik, hatta bazen düşmeler ve bayılmalar) görülür. Bu durumun nedeni ölçülen kan basıncının hatalı olarak yüksek olması ama kan basıncının düşük olmasıdır. Bu duruma yaşlının yalancı hipertansiyonu adı verilir.
Diğer taraftan, ortostatik hipotansiyon (ayakta kan basıncının otururken veya yatarken ölçülen kan basıncına oranla 20 mmHg veya daha fazla düşük olması) yine yaşlılarda sık görülen bir durumdur. Damarların esnekliğinin azalmasına bağlı olarak gelişen bu durumun nedenleri arasında vücutta sıvı azalması (yeterince su içmeme) veya yemek sonrası hipotansiyon (yemekten 30- 120 dakika sonra aşırı insulin yanıtı sonucu kan basıncında ortaya çıkan 20 mmHg üzerindeki düşme) bulunur. Ayrıca, tedavinin gereğinden yoğun olması da bir başka nedendir.
Tedavi ve izlem
Yaşlılarda hipertansiyon tedavisinin kalp damar sorunlarına bağlı inme, kalp krizi ve benzeri sorunları azalttığı gösterilmiştir. Bu nedenle yaşlılardaki hipertansiyonun tedavisi önemlidir ve ılımlı hipertansiyonu olanlar da buna dahildir. Ancak, yaşlılarda birlikte bulunan hastalık ve sorunların sıklığı nedeniyle ilaç tedavisi bireysel olarak ayarlanmalıdır. Bu kapsamda tuz kısıtlaması, ılımlı egzersiz ve benzeri yaşam tarzı değişiklikleri de ihmal edilmemelidir.
Yaşlılarda hipertansiyon kontrolu için önlemler
- Evde düzenli kan basıncı takibi yapın
- Verilen ilaçları önerildiği şekilde düzenli kullanın
- Sağlıklı bir vücut ağırlığını koruyun
- Sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturun
- Tuz alımına dikkat edin
- Düzenli egzersizi ihmal etmeyin
- Sigaradan uzak durun
- Alkole dikkat edin
- Stresi azaltın
- İyi bir uyku düzeni sağlayın
Bu kapsamda, sadece hastanın kendisinin değil, hastanın yakınlarının da bilgilendirilmesi ve işbirliği büyük önem taşımaktadır. Yaşlılarda ilaç uyumsuzluğu, yaşam tarzı değişikliklerine uyumsuzluk ve birlikte bulunan diğer hastalık ve koşullar çok sıktır. Bu nedenle tedavi mutlaka hastanın doktoruyla yakın işbirliği ve iletişim ile yürütülmelidir.
Sonuç olarak yaşlanma ve hipertansiyon birlikte seyreden iki durumdur ve birbirlerinin hem nedeni hem de sonucu olarak gözükmektedirler.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
